دیابت و سیستم عصبی: وقتی قند خون به مغز و ستون فقرات آسیب میزند
دیابت میتواند تأثیرات گستردهای بر سیستم عصبی و ستون فقرات داشته باشد. یکی از شایعترین عوارض عصبی دیابت، نوروپاتی دیابتی است که شامل آسیب به اعصاب محیطی و گاهی سیستم عصبی مرکزی میشود.
⸻
۱. انواع نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی محیطی:
• شایعترین نوع نوروپاتی است و معمولاً دستها و پاها را درگیر میکند.
• علائم: بیحسی، گزگز، سوزش، درد تیرکشنده، ضعف عضلانی.
نوروپاتی اتونومیک:
• اعصاب خودکار بدن را تحت تأثیر قرار میدهد و میتواند باعث اختلال در عملکرد قلب، معده، روده، مثانه و تعریق شود.
نوروپاتی کانونی یا فوکال:
• به طور ناگهانی میتواند یک یا چند عصب خاص را تحت تاثیر قرار دهد، مانند چشم یا پا.
مکانیزم آسیب:
افزایش طولانیمدت قند خون باعث آسیب به عروق کوچک تغذیهکننده اعصاب (microangiopathy) و تجمع محصولات پیشرفته گلیکاسیون (AGEs) میشود که عملکرد عصبی را مختل میکند.
⸻
۲. تأثیر دیابت بر ستون فقرات
دیابت میتواند مشکلاتی در ستون فقرات ایجاد کند که ناشی از تأثیر مستقیم قند خون و همچنین عوارض ثانویه نوروپاتی است:
1. تشدید دردهای ستون فقرات و دیسکها:
• قند خون بالا باعث التهاب مزمن و تخریب بافتهای همبند میشود و دیسکهای بینمهرهای را تحت فشار قرار میدهد.
2. اختلال در بهبود بافتها بعد از آسیب:
• بیماران دیابتی ترمیم بافتها کندتر است، بنابراین آسیبهای ستون فقرات دیرتر بهبود مییابند.
3. افزایش خطر عفونتها و پوکی استخوان:
• دیابت میتواند سیستم ایمنی را ضعیف کند و خطر عفونتهای مهره و پوکی استخوان را افزایش دهد.
4. ارتباط با نوروپاتی و دردهای مزمن:
• دردهای عصبی ناشی از دیابت میتوانند به صورت دردهای ستون فقرات بروز کنند، حتی بدون آسیب مستقیم به استخوان یا دیسک.
⸻
۳. عوامل تشدید کننده
• کنترل ضعیف قند خون
• فشار خون بالا
• چاقی
• کمتحرکی و سبک زندگی ناسالم
• مصرف سیگار و الکل
⸻
۴. تغذیه و دیابت برای سلامت اعصاب
رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در کاهش آسیب عصبی و کنترل قند خون دارد.
مواد غذایی مفید:
• سبزیجات برگ سبز و رنگی: سرشار از آنتیاکسیدان و ویتامینها برای محافظت از اعصاب.
• میوههای کم قند: مانند توتها و سیب به تثبیت قند خون کمک میکنند.
• غلات کامل: نان سبوسدار، برنج قهوهای، جو دوسر.
• ماهیهای چرب: سالمون و ساردین سرشار از امگا-۳ برای کاهش التهاب عصبی.
• آجیل و دانهها: بادام، گردو و تخمه کدو، منابع منیزیم برای بهبود عملکرد عصبی.
مواد غذایی محدود یا مضر:
• قند ساده و شیرینیها
• نوشابههای شیرین و آبمیوه صنعتی
• غذاهای فرآوریشده و پرنمک
• مصرف بیش از حد کافئین و الکل
⸻
۵. راهکارهای پیشگیری و مدیریت
1. کنترل دقیق قند خون: کاهش آسیب عصبی و کند کردن پیشرفت بیماری.
2. فعالیت بدنی منظم: بهبود گردش خون و سلامت مفاصل و ستون فقرات.
3. کنترل وزن و رژیم غذایی سالم: کاهش فشار روی ستون فقرات و جلوگیری از التهاب.
4. مراقبت از پاها و ستون فقرات: معاینات منظم جهت تشخیص زودهنگام آسیب عصبی.
5. دارودرمانی و فیزیوتراپی: در صورت بروز دردهای عصبی یا مشکلات ستون فقرات.
⸻
نتیجهگیری
دیابت میتواند هم از طریق آسیب مستقیم به اعصاب و هم از طریق تأثیر بر بافتها و استخوانهای ستون فقرات باعث ایجاد مشکلات عصبی و اسکلتی شود. کنترل قند خون، رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مراقبتهای پزشکی منظم، کلید پیشگیری و کاهش این عوارض هستند.