آلزایمر یک بیماری پیشرونده نورودژنراتیو است که بهتدریج باعث افت عملکرد حافظه، قضاوت، رفتار و عملکردهای اجرایی میشود. این بیماری با تخریب نورونها در بخشهایی از مغز که مسئول حافظه و شناخت هستند، آغاز میشود؛ خصوصاً در هیپوکامپ و سپس به سایر نواحی قشری گسترش پیدا میکند.
🔸 پاتوفیزیولوژی آلزایمر (به زبان ساده اما دقیق)
آلزایمر نتیجه دو فرایند اصلی تخریب مغزی است:
1) تجمع پروتئین آمیلوئید-بتا (Plaques)
در فضای بین سلولی تجمع پیدا میکند و ارتباط نورونها را مختل میکند.
2) کلافهای نوروفبیریلاری (ناشی از هيپرفسفريلاسيون پروتئينهاي تاو )
در داخل نورونها تشکیل میشوند و سبب اختلال در انتقال مواد داخل سلولی و در نهایت مرگ نورونی میگردند.
📌 نتیجه:
کاهش انتقالدهندههای عصبی (خصوصاً استیلکولین) و از دست رفتن مدارهای شناختی → بروز اختلال حافظه و کاهش تدریجی عملکردهای ذهنی.
🔸 علائم اولیه آلزایمر که نباید نادیده گرفته شوند
•فراموشی مکرر، خصوصاً فراموشی اتفاقات جدید
•دشواری در پیدا کردن کلمات
•گم کردن وسایل
•کاهش تمرکز و کندی پردازش ذهنی
•آشفتگی در زمان/مکان
•کاهش انگیزه و کنارهگیری اجتماعی
•اختلال در انجام فعالیتهای پیچیده مانند مدیریت مالی
🔸 مراحل بالینی آلزایمر
آلزایمر معمولاً در سه مرحله توصیف میشود:
1) مرحله خفیف (Mild / Early Stage)
اختلال حافظه بارزترین علامت است؛ فرد هنوز مستقل است.
2) مرحله متوسط (Moderate / Middle Stage)
اختلال در فعالیتهای روزمره، گمکردن مسیر، مشکلات زبان، تغییرات رفتاری.
3) مرحله شدید (Severe / Late Stage)
ناتوانی در انجام فعالیتهای پایه، کاهش شدید گفتار، نیاز کامل به مراقبت.
⸻
✨ درمان آلزایمر (کنترل روند، نه درمان قطعی)
🔹 داروهای تاییدشده
هرچند درمان قطعی وجود ندارد، اما داروهای زیر میتوانند روند افت شناخت را آهسته کنند:
✔ مهارکنندههای کولیناستراز:
•دونپزیل (Donepezil)
•ریواستیگمین
•گالانتامین
✔ ضد NMDA:
•ممانتین (در مراحل متوسط تا شدید)
✔ درمانهای هدفمند جدید (Anti-Amyloid)
داروهای جدیدی که رسوبات آمیلوئید را هدف قرار میدهند در دنیا در حال گسترشاند و چشمانداز آینده را روشنتر کردهاند.
🔹 مداخلات غیردارویی
•توانبخشی شناختی (Cognitive training)
•فعالیت فیزیکی منظم
•رژیم مدیترانهای
•خواب کافی و با کیفیت
•مدیریت بیماریهای زمینهای مانند فشارخون و دیابت
•تعامل اجتماعی و تحریک ذهنی
🔸 عوامل خطر آلزایمر
✔ سن بالا (مهمترین عامل)
✔ سابقه خانوادگی
✔ ژن APOE-e4
✔ چاقی و دیابت
✔ افسردگی
✔ ضربه به سر
✔ سبک زندگی کمتحرک
✨ چرا تشخیص زودرس اهمیت دارد؟
تشخیص زودهنگام آلزایمر امکان میدهد:
•درمان دارویی مؤثرتر باشد
•افت شناختی آهستهتر شود
•برنامهریزی بهتر برای مراقبت و آینده انجام شود
•رفتارهای چالشبرانگیز بهتر کنترل شوند
✨ جمعبندی
آلزایمر یک بیماری پیشرونده است، اما مدیریت بهموقع و تخصصی میتواند سیر بیماری را کند و کیفیت زندگی بیمار و خانواده را به شکل چشمگیری بهبود دهد.
آگاهی، تشخیص زودهنگام و پایش منظم بالینی، کلیدهای اصلی کنترل این بیماری هستند.